Εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία στην Ογκολογία

Ο δρ Ηλίας Αθανασιάδης, Ογκολόγος-Παθολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ''Μητέρα'', Visiting Professor Ογκολογίας στο Northwestern University στις ΗΠΑ, μιλά στο Iatronet για τις νέες, tumor-agnostics εγκρίσεις.

Καρκίνος του πνεύμονα. Του μαστού. Του παχέος εντέρου. Του στομάχου. Του παγκρέατος. Του νεφρού. Επί δεκαετίες, η ταξινόμηση των καρκινικών όγκων των συμπαγών οργάνων, η μελέτη τους και η ανάπτυξη θεραπειών για  αυτούς γινόταν με βάση την πρωτοπαθή εστία τους, δηλαδή το πρώτο όργανο όπου αναπτύσσονταν.

Ακόμα και όταν η επιστήμη άρχισε να αποκωδικοποιεί τις γενετικές πληροφορίες και να κατανοεί τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να επιβιώσουν, πάλι η πρωτοπαθής εστία ήταν η σημαντική. Το ίδιο και όταν άρχισε να γίνεται κατανοητό ότι μπορεί να «αφυπνιστεί» το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού για να εξολοθρεύσει τον καρκίνο.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, έγινε συνείδηση ότι δύο όγκοι που αρχίζουν από το ίδιο όργανο σε δύο ασθενείς, μπορεί να φαίνονται ίδιοι αλλά η υποκείμενη βιολογία τους να είναι εντελώς διαφορετική. Πλέον, η πρωτοπαθής εστία αρχίζει να χάνει έδαφος και ήδη υπήρξαν εγκρίσεις φαρμάκων ανεξαρτήτως ιστολογικού τύπου, δηλαδή ανεξάρτητα από την πρωτοπαθή εστία (tumor agnostics έγκριση). Και αυτό συνιστά αληθινό επίτευγμα για την Ιατρική.

Ο  δρ Ηλίας Αθανασιάδης, Ογκολόγος-Παθολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Μητέρα», Visiting Professor Ογκολογίας στο Northwestern University στις ΗΠΑ, εξηγεί στο Iatronet τι πρέπει να γνωρίζουμε για την εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου και τις νέες, tumor-agnostics εγκρίσεις.

Τι είναι η εξατομικευμένη Ιατρική και τι ρόλο παίζει στη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου;

Η εξατομικευμένη Ιατρική είναι ο νέος τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τον καρκίνο, αφού πλέον γνωρίζουμε πως κάθε ασθενής έχει τον δικό του, μοναδικό καρκίνο για τον οποίο χρειάζεται εξατομικευμένη θεραπεία. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως οι καρκινικοί όγκοι που προέρχονται από ένα όργανο, ακόμη κι αν έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, είναι στην πραγματικότητα ένα σύνολο από διαφορετικά νοσήματα που χρειάζονται διαφορετικές θεραπείες. Η διαφορετικότητα κάθε καρκινικού όγκου απορρέει από το γεγονός ότι έχει τα δικά του, μοναδικά μοριακά (γονιδιακά) χαρακτηριστικά, τα οποία αν στοχεύσουμε μπορεί να τον καταπολεμήσουμε. Σε αυτή τη βάση επικεντρώνεται η ιατρική έρευνα, η οποία εντοπίζει ολοένα περισσότερα τέτοιου είδους χαρακτηριστικά και στη συνέχεια αναπτύσσει τρόπους για να τα ανιχνεύει (διάγνωση) και να τα αντιμετωπίζει (θεραπεία).  Συνεπώς, η θεραπεία που χορηγούμε σε κάθε ασθενή εξαρτάται από το αν ο όγκος του φέρει το εκάστοτε χαρακτηριστικό ή όχι.  

Ποια είναι η πρακτική αξία της εξατομικευμένης Ιατρικής για τους ασθενείς;

Η εξατομικευμένη Ιατρική επιτρέπει να γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια και πιο πρώιμα η διάγνωση του καρκίνου, καθώς και να επιλέγεται η θεραπεία που είναι πιθανότερο να ωφελήσει τον ασθενή. Και αυτό, διότι αναλύεται ο καρκινικός όγκος, εντοπίζονται οι πιθανοί μοριακοί στόχοι σε αυτόν και χορηγείται ειδικό, στοχευμένο φάρμακο. Αυτό μέχρι τώρα επιτυγχάνεται για ένα μικρό ποσοστό ασθενών, αλλά οι στόχοι και οι επιτυχείς θεραπείες συνεχώς διευρύνονται. Επιπλέον της στοχευμένης θεραπείας υπάρχει η προοπτική για τους ασθενείς μας να χορηγηθεί  και ανοσοθεραπεία.  Σε πρακτικό επίπεδο χορηγούνται φάρμακα που «αφυπνίζουν» το ανοσοποιητικό σύστημα για να αναγνωρίσει τον καρκίνο σαν ξένο σώμα και να τον καταπολεμήσει. Όπως και οι στοχευμένες θεραπείες, έτσι και τα φάρμακα της ανοσοθεραπείας χορηγούνται όταν οι καρκινικοί όγκοι διαθέτουν ορισμένα μοριακά χαρακτηριστικά ή μοριακές υπογραφές.  Το αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών είναι να επιβραδύνεται σε πολλές περιπτώσεις η εξέλιξη του καρκίνου και να βελτιώνεται σημαντικά η πρόγνωση ακόμα και για πάσχοντες από μεταστατικές μορφές καρκίνου, οι οποίοι πριν από λίγα χρόνια θα είχαν μόνο λίγους μήνες ζωής. Είναι ένα εντελώς καινούργιο μοντέλο στην Ογκολογία, που στο κλασικό μοντέλο χειρουργικής θεραπείας, ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας προσθέτει τις στοχευμένες θεραπείες και τώρα την ανοσοθεραπεία. Σημειώνεται ότι με την ανοσοθεραπεία ο χρόνος ζωής που κερδίζουν οι πάσχοντες από τις πιο προχωρημένες μορφές καρκίνου συνήθως είναι με καλή ποιότητα ζωής, διότι η χορήγηση του κατάλληλου φαρμάκου στον κατάλληλο ασθενή αυξάνει την αποτελεσματικότητα και μειώνει σημαντικά την αναίτια τοξικότητα. Ειδικά η ανοσοθεραπεία συνοδεύεται από τοξικότητα τύπου ανοσολογικής βλάβης κατά του υγιούς οργανισμού και απαιτεί ετοιμότητα στην αναγνώριση και τη θεραπεία.

Πόσο συμβάλλει το μοριακό προφίλ στην εξατομικευμένη Ιατρική;

Το μοριακό προφίλ είναι η καταγραφή των μοριακών χαρακτηριστικών που έχουν τα καρκινικά κύτταρα και το περιβάλλον αυτά στρώμα. Η καταγραφή αυτή γίνεται για να χορηγηθεί σε κάθε ασθενή η ειδική θεραπεία που είναι πιθανότερο να καταπολεμήσει τον καρκίνο του. Σε ορισμένες μορφές καρκίνου, ο μοριακός έλεγχος καθοδηγεί πλέον τη θεραπεία. Στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, π.χ., για να αποφασιστεί αν θα γίνει ανοσοθεραπεία ή στοχευμένη θεραπεία πρέπει υποχρεωτικά να προηγηθεί μοριακός έλεγχος, ώστε να εξακριβωθεί αν ο καρκινικός όγκος διαθέτει (ή δεν διαθέτει) συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά.

Η εξατομικευμένη Ιατρική έχει εφαρμογή σε όλες τις μορφές καρκίνου;

Ο καρκίνος δεν είναι μία ενιαία νόσος, αλλά έχει μεγάλη ποικιλία από διαφορετικές μορφές. Η εξατομικευμένη Ιατρική είναι μία σχετικά νέα προσέγγιση στην Ογκολογία που εξελίσσεται διαρκώς. Αν και δεν έχει βρει ακόμα εφαρμογές σε όλους τους καρκίνους, χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλούς από τους συχνότερους ή τους πιο γνωστούς. Ανάμεσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται ο καρκίνος του πνεύμονα, του μαστού, του παχέος εντέρου, του στομάχου, καθώς και το κακόηθες μελάνωμα στο δέρμα. Επίσης εφαρμόζεται σε αιματολογικές κακοήθειες, όπως ορισμένα λεμφώματα και λευχαιμίες. Έχει επίσης εφαρμογή σε καρκίνους κεφαλής και τραχήλου, σε καρκίνους των ωοθηκών, ακόμα και σε καρκίνους του θυρεοειδούς, του προστάτη ή της ουροδόχου κύστης. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη απ' όλες, όμως, είναι οι θεραπείες με έγκριση ανεξαρτήτως ιστολογικού τύπου (tumor agnostics), οι οποίες είναι κατάλληλες για όλους τους συμπαγείς όγκους με το συγκεκριμένο μοριακό χαρακτηριστικό που στοχεύει κάθε μία, ανεξάρτητα από το όργανο προέλευσης του καρκίνου.  

Τι είναι η tumor agnostics έγκριση και τι περισσότερο προσφέρει στην εξατομικευμένη Ιατρική;

Ουσιαστικά είναι έγκριση που δίνεται σε ένα φάρμακο για να χορηγείται σε κάθε καρκινικό όγκο που θα φέρει ένα συγκεκριμένο μοριακό χαρακτηριστικό, ανεξάρτητα από το όργανο στο οποίο έχει αναπτυχθεί ο όγκος αυτός. Το φάρμακο entrectinib, για παράδειγμα, πήρε πρόσφατα tumor agnostics έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Αυτό σημαίνει ότι εγκρίθηκε για τη θεραπεία ενηλίκων και παιδιών (ηλικίες 12 ετών και άνω) με όγκο σε κάποιο συμπαγές όργανο, ο οποίος εκφράζει μια χιμαιρική πρωτεΐνη με βάση την NTRK. Αυτό συνήθως αφορά αντιμεταθέσεις γονιδίων όπου περιλαμβάνεται  η γονιδιακή θέση του NTRK, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ισχυρής ογκοπρωτεΐνης. Η έγκριση δεν προσδιορίζει ποια θα είναι τα συμπαγή όργανα όπου θα έχει αναπτυχθεί ο καρκινικός όγκος με αυτή τη γονιδιακή αντιμετάθεση. Οι ασθενείς όμως πρέπει να έχουν νόσο τοπικά προχωρημένη, μεταστατική ή ανεγχείρητη. Η έγκριση αυτή δόθηκε επειδή το συγκεκριμένο φάρμακο βρέθηκε αποτελεσματικό σε πολλούς τύπους καρκίνου. Η ελπίδα είναι ότι με την προσθήκη αυτών των φαρμάκων στις θεραπευτικές επιλογές μας, θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε ακόμα και ασθενείς με σπάνιους όγκους για τους οποίους έως τώρα δεν υπήρχαν αποτελεσματικές θεραπευτικές επιλογές.

Γράφει: Νέτα Σοφία

Ειδικός Συνεργάτης - Σύμβουλος Έκδοσης

 

Πηγή: https://www.iatronet.gr/