ΜΗΝΥΜΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ
ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΛΑΡΙΣΑΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ
«Με την εκμετάλλευση της σύγχρονης τεχνολογίας, προσπαθούμε να προσφέρουμε εξατομικευμένη λύση σε κάθε ασθενή. Κάθε όγκος που ενδεχομένως απεικονίζεται ως ίδιος με κάποιον άλλον, στην πραγματικότητα δεν είναι. Κάθε ένας έχει διαφορετική ποικιλία μεταλλάξεων, και γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς θα πρέπει σε κάθε έναν ασθενή, ο οποίος φέρει διαφορετική μοριακή υπογραφή, να προσφέρουμε την κατάλληλη θεραπεία»
Δυο σκηνές, δυο χώρες, ένα πρόσωπο. Σκηνή πρώτη:
Ένα κοριτσάκι ίδιας ηλικίας με ένα άλλο. Και τα δυο πάσχουν από την ίδια μορφή καρκίνου, έχουν την ίδια μαγνητική απεικόνιση, νοσηλεύονται στο ίδιο θεραπευτικό κέντρο της Μεγάλης Βρετανίας, από τον ίδιο γιατρό, ο οποίος χορηγεί την ίδια ακριβώς θεραπεία. Το ένα κοριτσάκι ζει, μεγαλώνει και ομορφαίνει. Το άλλο δυστυχώς δεν τα κατάφερε. Πως είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Σκηνή δεύτερη:
Το NHS, το εθνικό σύστημα της Μεγάλης Βρετανίας καλύπτει όλα τα έξοδα μετάβασης, μικρών παιδιών με καρκίνο στον εγκέφαλο ή σε άλλο ζωτικό σημείο του σώματος, στην Αμερική, προκειμένου να δεχθούν τις σύγχρονες θεραπείες με ανδρόνια.
Κοινό πρόσωπο, πρωταγωνιστής στις δυο παραπάνω σκηνές, ο Dr Στέργιος Ζαχαρούλης. Το όνομά του μπορεί να μην λέει τίποτα στους πολλούς. Το επίθετό του σίγουρα λέει σε περισσότερους. Η οικογένεια γνωστή, ο αδερφός του, ο Δημήτρης Ζαχαρούλης, αναπληρωτής καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας. Μετά από χρόνια κάθονται πλάι, στο ίδιο τραπέζι, όχι εξαιτίας κάποιας οικογενειακής αφορμής για μάζωξη, αλλά για να παρουσιάσει ο «μικρός» την ιατρική του πορεία και έρευνα σε ένα λίγο πιο εξειδικευμένο κοινό στην πόλη όπου γεννήθηκε και έκανε τα πρώτα του βήματα.
Ο «μικρός» για τον οποίο γράφω, διαθέτει ένα βιογραφικό που… τρομάζεις. Είναι επίκουρος καθηγητής της Παιδιατρικής Ογκολογίας στο University of Southern California στο Λος Αντζελες των ΗΠΑ, διευθυντής του Παιδιατρικού-Ογκολογικού Τμήματος στη «Harley Street Clinic του Λονδίνου» και διευθυντής Παιδο-Νευροογκολογίας στο «The Royal Marsden NHS Foundation Trust».
Αμέσως μετά την παρουσίαση ζητάω να συνομιλήσουμε, κουβαλώντας η αλήθεια είναι ένα πολύ έντονο και δυσάρεστο συναίσθημα. Είχαν προηγηθεί εικόνες άρρωστων μικρών παιδιών που καταβάλλουν κάθε άνθρωπο, όσο μαθημένος κι αν είναι σε τέτοιες καταστάσεις.
Φανταστείτε για τους άλλους. Ωστόσο υπάρχουν κάποια κομμάτια στην παρουσίασή του που μου κεντρίζουν την περιέργεια: «Στοχευμένη, εξατομικευμένη θεραπεία σε κάθε ασθενή με καρκίνο, ο οποίος αντιμετωπίζεται –επειδή ακριβώς είναι- ως ξεχωριστή περίπτωση… Τα πρώτα αποτελέσματα διεθνούς πολυκεντρικής μελέτης όπου η θεραπεία σε όγκους που υποτροπίασαν εξατομικεύτηκε με βάση τη μοριακή βιολογία, έτσι ο ασθενής όχι μόνο λαμβάνει την θεραπεία που ταιριάζει στον όγκο του αλλά αποφεύγει και τις παρενέργειες από τοξικά φάρμακα που δεν θα είχαν αποτέλεσμα».«Θα νικήσουμε τον καρκίνο;», σκέφτομαι, ακούγωντάς τον να μιλάει.
Την ημέρα που ο Στέργιος Ζαχαρούλης παρουσιάζει το ερευνητικό του έργο στη Λάρισα, ο Guardian και οι Financial Times, εφημερίδες της χώρας στην οποία ζει και εργάζεται φιλοξενούν στα πρωτοσέλιδά τους σενάρια Grexit. Τον ρωτώ ευθέως «πως εισπράτει ένας Έλληνας επιστήμονας όλη αυτή τη κατάσταση που περιγράφεται για τη χώρα του». Η απάντηση του με ξαφνιάζει:
«Αισθάνομαι τύψεις που ενώ εμείς μπορούμε να εργαστούμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, με ένα ασφαλές εισόδημα, αντιθέτως οι συμπατριώτες μου περνάνε μαύρες μέρες και αναγκάζονται να ζουν στην ανασφάλεια. Φυσικά κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας για να βοηθήσουμε όσο μπορούμε, είτε με το επιστημονικό μας έργο είτε σε προσωπικό επίπεδο». Μια άλλη Ελλάδα, σκέφτομαι…
Ο Dr Στέργιος Ζαχαρούλης με τον Λευτέρη Παπαστεργίου
Πορεία σε Ελλάδα, και από τον Πλατύκαμπο στο Yale, το Harvard Medical School, στην Αγγλία, στα καλύτερα πανεπιστήμια και σε μερικά από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα, συνεργασία με επιστήμονες κορυφαίους, γνωρίσατε ανθρώπους με διαφορετικές νοοτροπίες και κουλτούρα. Μήπως μετά από αυτή τη ζύμωση έχετε καταλήξει τι κακό συμβαίνει σ’ αυτή τη χώρα;
Στην Ελλάδα, και γι’ αυτό έφυγα από τη χώρα, δεν θα μπορούσα να ικανοποιήσω το πάθος μου για την έρευνα και την κλινική αντιμετώπιση του παιδικού καρκίνου λόγω του ότι υπάρχει μια βαθιά δυσκολία συνεννόησης και συνεργασίας. Δεν υπάρχει νοοτροπία ομάδας, που είναι το βασικότερο και υποδομή. Το περίεργο είναι πως ενώ υπάρχουν οι μονάδες, ταλαντούχοι, εξαιρετικοί επιστήμονες, δεν έχει καλλιεργηθεί η έννοια της ομάδας, σε αντίθεση με τα όσα ισχύουν στις χώρες που προανέφερες και στις οποίες έζησα, σπούδασα και δούλεψα. Στην ειδικότητά μου συνεργάζονται εκ των πραγμάτων πολλοί για να αντιμετωπίσουμε την ασθένεια. Δεν θα είχα τις ίδιες δυνατότητες στην Ελλάδα. Έφυγα το1994 όταν η χώρα πήγαινε καλά. Εγώ έφυγα τότε από επιλογή. Σήμερα οι νέοι επιστήμονες φεύγουν από ανάγκη. Τώρα υπάρχει επιστημονικό μεταναστευτικό κύμα Ελλήνων επιστημόνων, αποκλειστικά για βιοποριστικούς λόγους», θα μου πει και συμπληρώνει σχεδόν αυτόματα, μαντεύοντας την επόμενη παρέμβασή μου: «Ο νόστος παραμένει, αλλά ποτέ δεν θα σκέφτηκα να επιστρέψω».
«Όποιος δεν έχει λεφτά πεθαίνει;», τον ρωτάω προσπαθώντας να ανιχνεύσω την απόσταση που χωρίζει τη δική μας χώρα με τις ανεπτυγμένες του εξωτερικού, μεταφέροντάς του την κοινή πεποίθηση που επικρατεί στην Ελλάδα.
«Όχι», μου απαντά κατευθείαν και με σταθερή φωνή.
«Μάλλον δεν έχει επαφή με την Ελλάδα σκέφτομαι…» Συνεχίζει:
«Τα συστήματα υγείας τα 10 τελευταία χρόνια, ειδικά στη Μεγάλη Βρετανία η οποία και είναι πρωτοπόρος στον τομέα αυτό, προσπαθούν να παρέχουν ίδιες δυνατότητες και υπηρεσίες υγείας σε όλους. Ακολουθούν οι ΗΠΑ, τώρα με την μεταρρύθμιση του Ομπάμα, αλλά ακόμα κι εκεί, όπου όλα σχεδόν στηρίζονται σε ιδιωτικά προγράμματα υγείας, υπάρχει ένας μεγάλος πόλεμος σε εξέλιξη με την γραφειοκρατία και το κράτος, ειδικά στον χώρο του φαρμάκου. Όπως φαντάζομαι γνωρίζεις το κόστος είναι ιδιαίτερα υψηλό, ειδικά στον χώρο της επιστήμης μου. Και η μεγάλη κουβέντα που έχει ανοίξει είναι το costeffective, δηλαδή το πόσο πραγματικά αποτελεσματικό είναι ένα πολύ ακριβό φάρμακο, αν δηλαδή δικαιολογεί το κόστος του για την καταπολέμηση μιας πάθησης. Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας, για να απαντήσω στην ερώτησή σου και με δεδομένα που θα σας ήταν πιο χρήσιμα, πάντως παγκοσμίως η κατεύθυνση είναι αυτή που σου περιέγραψα».
«Ο καρκίνος ήταν ανίκητος. Και ειδικά ο παιδικός καρκίνος αντιμετωπίζεται πλέον σε πολύ μεγάλα ποσοστά. Τα τελευταία χρόνια η επιβίωση έχει αυξηθεί και στους ενήλικους. Τόσο ο καρκίνος στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά αντιμετωπίζεται πλέον σε μεγάλα ποσοστά»
«Έρχεστε σε επαφή με μια αρρώστια, καθημερινά, το όνομα της οποίας όταν το ακούει κάποιος αισθάνεται τρόμο. Και φόβο. Ο καρκίνος είναι ανίκητος;», τον ρωτάω νιώθωντας πως είναι η ερώτηση που έχουν στο στόμα τους σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του δυτικού, και όχι μόνο, κόσμου.
Ο καρκίνος ήταν ανίκητος. Και ειδικά ο παιδικός καρκίνος αντιμετωπίζεται πλέον σε πολύ μεγαλα ποσοστά. Τα τελευταία χρόνια η επιβίωση έχει αυξηθεί και στους ενήλικους. Τόσο ο καρκίνος στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά αντιμετωπίζεται πλέον σε μεγάλα ποσοστά. Η ταχύτητα της επιστήμης στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων, αλλά και στις κλινικές μεθόδους μας κάνει πολύ πιο αισιόδοξους, απ’ ότι πριν κάποια χρόνια.
Θα έρθει πιστεύετε κάποτε η στιγμή όπου θα μπορούμε να πούμε ότι όλες οι μορφές του καρκίνου θα είναι ιάσιμες;
Όχι δυστυχώς. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει μόνο μια αιτία που γεννάει τον καρκίνο. Ωστόσο τα πράγματα θα είναι σίγουρα διαφορετικά απ’ ότι είναι σήμερα.
Τι είναι η στοχευμένη θεραπεία για την οποία κάνατε λόγο στην παρουσίασή σας;
Με την εκμετάλλευση της σύγχρονης τεχνολογίας, προσπαθούμε να προσφέρουμε εξατομικευμένη λύση σε κάθε ασθενή. Κάθε όγκος που ενδεχομένως απεικονίζεται ως ίδιος με κάποιον άλλον, στην πραγματικότητα δεν είναι. Κάθε ένας έχει διαφορετική ποικιλία μεταλλάξεων, και γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς θα πρέπει σε κάθε έναν ασθενή, ο οποίος φέρει διαφορετική μοριακή υπογραφή να πρσφέρουμε την κατάλληλη θεραπεία. Ακόμα βέβαια έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας, αφού δεν διαθέτουμε μεγάλο αρχείο μεταλλάξεων. Για παράδειγμα στον παιδικό καρκίνο έχουμε μόνο 10% ιστορικό μεταλλάξεων, οπότε είναι δύσκολο να βρούμε την καταλληλότερη θεραπεία. Όμως δεν σταματάμε. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και της προόδου δίνουμε τη μάχη. Χρησιμοποιούμε επίσης ζωικά μοντέλα για να κάνουμε τις προβλέψεις μας. Η μάχη που δίνουμε είναι καθημερινή. Υπάρχουν θεαματικά αποτελέσματα των νέων θεραπειών με ίαση σε ποσοστά ακόμη 80% στην έγκαιρή διάγνωση κάποιων καρκινικών παθήσεων αλλά και σε ποσοστά 30-40% σε περιστατικά με μεταστάσεις. Με τη συνεργασία βιολόγων, την αξιοποίηση της Βιοτεχνολογίας και του ελέγχου του γονιδιώματος, θα έχουμε ακόμη μεγαλύτερες νίκες.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που λέτε σε ένα ζευγάρι γονιών, όταν σας επισκέπτετε στο Λονδίνο για να σας πει πως το παιδί τους έχει καρκίνο;
Το πρώτο πράγμα που λέω ανεξαρτήτως πρόβλεψης ή βαθμού κινδύνου είναι να σκέφτονται θετικά και να αντιμετωπίσουν τη δοκιμασία με υπομονή. Από κει και πέρα συντάσσομαι στον αγώνα μαζί τους. Γίνομαι ένα με την οικογένειά τους.
Αυτό όμως δεν έχει προσωπικό ψυχολογικό κόστος;
Τεράστιο. Άκου. Όταν έκανα την υποειδικότητά μου στο Memorial στη Νέα Υόρκη, ο καθηγητής μου Paul Meyers, στο πρώτο του μάθημα μάζεψε όλους τους φοιτητές του και μας είπε: Όποιος από σας όταν φαντάζεται πως θα ανακοινώνει κάτι άσχημο σε μια οικογένεια δεν του έρχεται να κλάψει, να σηκωθεί να φύγει τώρα! Μα άλλα λόγια, αυτό που ήθελε να πει ο μεγάλος αυτός επιστήμονας είναι πως αν δεν είσαι άνθρωπος και είσαι απλά κάποιος κυνικός άχρηστος δεν χρειάζεται να κάνεις αυτή τη δουλειά.
Αυτό το να «σκέφτεστε θετικά», το έχεις μότο γενικά στη ζωή σου;
Βεβαίως, βεβαίως. Δες τη ζωή θετικά!
Στο σημείο αυτό μπαίνει στην αίθουσα ο πατέρας ενός μικρού παιδιού το οποίο ο Στέργιος Ζαχαρούλης έσωσε πριν λίγο καιρό από θάνατο. Ο άνθρωπος αυτός ξεκίνησε από την Κέρκυρα, όπου βρίσκεται η οικογενειά του, μόλις έμαθε πως ο γιατρός θα βρίσκεται στη Λάρισα, για να έρθει να τον συναντήσει και να πει σε όλους όσους παρακολούθησαν την ομιλία του πως πρόκειται για έναν λαμπρό επιστήμονα που έσωσε τη ζωή του παιδιού του. «Σε ευχαριστώ που υπάρχεις στη ζωή μου» του λέει και τον χαιρετά, δίνοντας ραντεβού στο Λονδίνο. Τον ρωτώ: «Είναι αυτή η μεγαλύτερη επιβεβαίωση για έναν γιατρό;»
«Εννοείται» , μου απαντά. «Μπροστά σ’ αυτό τι να τα κάνεις και τα λεφτά και τα εκκατομύρια…» μου λέει και εκπέμπει ένα αίσθημα ολοκλήρωσης και πληρότητας που σπάνια συναντάς σε έναν νέο άνθρωπο.
«Και τη Λάρισα πως θα τη βοηθήσουμε;»
«Αυτή είναι μια πρώτη επαφή, Θέλω να πιστεύω πως θα συνεχίσουμε. Ξέρεις εμείς οι του εξωτερικού θέλουμε να προσφέρουμε. Να ανταλλάξουμε εκπαιδευτικά προγράμματα και με ανοιχτό μυαλό να μοιράσουμε τη γνώση. Και τέτοιες κινήσεις θα γίνουν εδώ στη Λάρισα. Να σου πω όμως κάτι; Δεν με κάλεσε ποτέ κανένας σ’ αυτή τη χώρα. Σήμερα, μετά από τοσα χρόνια που αποφίτησα από το ΑΠΘ, είναι η πρώτη μου φορά που δίνω διάλεξη στα ελληνικά! Ναι, μην γελάς! Έψαχνα στην Google τους κατάλληλους όρους στα ελληνικά για να σιγουρευτώ πως δεν θα πετάξω κανένα μαργαριτάρι…»
Στο σημείο αυτό τελείωσε η κουβέντα μου με τον Στέργιο Ζαχαρούλη. «Σε περιμένω στο Λονδίνο..», μου είπε. Φεύγοντας οι εικόνες εναλλάσσονταν στο μυαλό μου σαν κομμένες σκηνές κινηματογραφικής ταινίας. Θλιβερά νέα, θλιμμένα πρόσωπα, νίκη, γέλια και ζωή, ο πατέρας που του φιλά τα χέρια, η χώρα που του έχει γυρίσει την πλάτη. Ίσως οι εικόνες αυτές, αν συνδεθούν σωστά, να μπορούσαν να εξιστορήσουν τις αιτίες της χρεοκοπίας μας. Ξέρετε όμως κάτι; Ίσως οι ίδιες εικόνες, αν σκηνοθετηθούν από αντίθετη λήψη, ίσως και να μας δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε την κρίση…
Φωτ. Τάσος Τζεζαϊρλίδης
Πηγή: http://www.larissanet.gr
Δες τη ζωή θετικά! Πολλά συγχαρητήρια.
ΑπάντησηΔιαγραφή