Είναι βιβλία που πονάνε παρόλα τα χρώματα στις
σελίδες τους. Το βιβλίο “Ο Κορνήλιος και το αστέρι με τα χρώματα” (Σπύρος
Μπάτζιος, Ειρήνη Κυρμανίδου, Ελένη Παπαδοπούλου) και το “Ο Ευτύχης και το
ουράνιο τόξο” (Ευτυχία Σκορδαλά – Κακατσάκη) είναι τα δυο, μοναδικά μάλλον,
βιβλία που έγραψαν έλληνες συγγραφείς με θέμα τα παιδιά και τον καρκίνο.
Υπάρχει κι ένα τρίτο το “Τρίχες” της Νόνης Νέζη που αναφέρεται με
ένα διαφορετικό τρόπο στο ίδιο πρόβλημα.
Διαβάσαμε πολλά άρθρα με συμβουλές προς τους γονείς και
τους νοσηλευτές για το πώς να μιλήσουν στα παιδιά που πάσχουν από
νεοπλασματικές ασθένειες καθώς και παρουσιάσεις ξενόγλωσσων παιδικών βιβλίων
και διαπιστώσαμε ότι τα αντίστοιχα ελληνικά προσεγγίζουν το θέμα με παρόμοιο
τρόπο.
Ο Ευτύχης και ο Κορνήλιος είναι ήρωες που πάσχουν από
καρκίνο.
Με την ιστορία τους ενημερώνουν για το τι και
το πώς όχι μόνον τα παιδιά που νοσούν αλλά και αδέλφια, ξαδέλφια,
φίλους ή τους συμμαθητές στο σχολείο. Ταυτόχρονα, ως χαρακτήρες λειτουργούν
ανακουφιστικά καθώς ο άλλος τους στόχος είναι η διαχείριση του φόβου που γεννά
η ασθένεια.
Οι ιστορίες που αφηγούνται, φανταστικές βέβαια αλλά πολύ
αληθινές, είναι κάτι σαν οδηγός που ορίζει τα πλαίσια της συζήτησης βοηθώντας
μεγάλους και μικρούς. Ο Ευτύχης απευθύνεται σε αναγνώστες των πρώτων τάξεων του
δημοτικού, ο Κορνήλιος σε νήπια. Ως εκ τούτου οι ιατρικές πληροφορίες που
δίνονται στο πρώτο βιβλίο είναι ακριβέστερες (χημειοθεραπεία, λευχαιμία,
υπερηχογράφημα, παρακέντηση…) ενώ στο δεύτερο στρογγυλοποιούνται με παραμυθικό
τρόπο (οι οροί με το φάρμακο είναι χρωμομπαλόνια, τα ασθενή κύτταρα
παρομοιάζονται με άτακτα χρώματα…).
Οι λέξεις, όσο σοφά κι αν είναι διαλεγμένες, είναι λίγες
μπροστά στα βαθύτερα προβλήματα που γεννά ο καρκίνος, μια ασθένεια που
μπερδεύει και εγείρει ερωτήματα που δεν εξηγούνται εύκολα.
Το να συζητήσεις μ’ ένα παιδί, όχι για μια γρίπη ή μια
εγχείρηση αμυγδαλών, αλλά για μια κατάσταση που θα κρίνει τη ζωή ενός δικού
του- στα συγκεκριμένα βιβλία τη δική του ζωή- είναι σκληρό.
Οι παιδοψυχολόγοι προτείνουν να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση
και με τη βοήθεια βιβλίων ώστε να μπορέσουν τα παιδιά να εκφράσουν με λόγια τα
ερωτήματα που έχουν μέσα τους και να συνεργαστούν κατά τη διάρκεια της
θεραπείας, της δικής τους ή κάποιου δικού τους.
Συμφωνούν επίσης ότι οι ιστορίες με θέμα τον καρκίνο
πρέπει να εξηγούν και να παρέχουν πληροφορίες στα μέτρα του παιδιού ανάλογα με
την ηλικία του, ούτε λιγότερες ούτε περισσότερες, για το τι συμβαίνει στον
οργανισμό του αρρώστου και τι θα συμβεί στη θεραπεία.
Η προσέγγιση του θέματος από τους συγγραφείς είναι κοινή
στα δυο βιβλία και παραπέμπει στην τυπολογία ανάλογων παιδικών βιβλίων τα οποία
πραγματεύονται δύσκολα θέματα: Παρουσιάζουν μια πραγματικότητα που ανατρέπεται
και παράλληλα επιμένουν σε σταθερά σημεία αναφοράς που βοηθούν κατά τη διάρκεια
της πορείας προς την αποκατάστασή της.
Χαρακτήρες: Ο ήρωας που πάσχει δεν είναι άνθρωπος.
Είναι πολύ βαρύ να μπει ένα ανθρώπινο παιδί στην κρίσιμη κατάσταση του
αρρώστου, αν και τα παιδιά μάλλον δεν ξεγελιούνται από το τέχνασμα. Έτσι έχουμε
ένα αρκουδάκι, τον Ευτύχη, και τον Κορνήλιο, ένα φανταστικό πλασματάκι, ένα
μικρό χρωμ που όταν αρρώστησε έχασε το χρώμα του.
Καθημερινότητα: Τα συμπτώματα της αρρώστιας είναι τα ίδια
και εντάσσονται σε συνηθισμένες καθημερινές καταστάσεις – κούραση και
δύσκολο πρωινό ξύπνημα- και η οποία αλλάζει δραματικά.
Στάδια: Τα στάδια της θεραπείας, όπως το χάσιμο των
μαλλιών, παρομοιάζονται με τα φύλλα των δέντρων που πέφτουν το φθινόπωρο κι
επανεμφανίζονται την άνοιξη. Ο φυσικός κύκλος της ζωής δίνει εμμέσως θετική
προοπτική στον ασθενή.
Εμπιστοσύνη: Οι μικροί ασθενείς εμπιστεύονται τους
θεραπευτές όπως εμπιστεύονται τους γονείς τους, λεπτό σημείο για τη συνεργασία
κατά τη θεραπεία τους.
Αισιοδοξία: Ως ορόσημο ελπίδας ορίζεται το ουράνιο τόξο
που εμφανίζεται μετά τη μπόρα: Το περιμένει ο Ευτύχης, με το ουράνιο τόξο
φεύγει ο Κορνήλιος από το νοσοκομείο.
Ο ρόλος των φίλων: Τα παιδιά δημιουργούν στο νοσοκομείο
μια παρέα που αντικαθιστά τους φίλους που είναι μακριά.
Ξεπέρασμα του προβλήματος: Η θεραπεία δεν είναι ρόδινη,
πονάει και αυτό δεν αποκρύπτεται.
Ο θάνατος – η αποτυχία της θεραπείας- υπονοείται στην
ιστορία του Κορνήλιου όταν η Νεφέλη, η φίλη του από το νοσοκομείο, δεν
καταφέρνει ξαναβρεί το χρώμα της και δεν επιστρέφει στο σπίτι της.
Οι Τρίχες μόνον τρίχες δεν είναι! Η ιστορία
πατάει πάνω στην αμφισημία του τίτλου και τη χρησιμοποιεί ως κλειδί που
ξεκλειδώνει την ψυχή του παιδιού και το συμφιλιώνει με το
πρόβλημα. Στις Τρίχες ο πεντάχρονος Δημήτρης χάνει τα μαλλιά του
όχι εξαιτίας της θεραπείας του καρκίνου, αλλά επειδή έπαθε αλωπεκίαση. Φυσικά η
ζωή του δεν κινδυνεύει, όμως το τραύμα δημιουργήθηκε. Κάθε χρόνο στα γενέθλιά
του κάνει μια ευχή: Τις δυο πρώτες χρονιές να ξαναβγάλει μαλλιά, την τρίτη να
αποκτήσει ένα καπέλο, την τέταρτη να μην πέσουν τα μαλλιά κανενός παιδιού.
Μέχρι που καταλαβαίνει ότι αγαπάμε τον άλλο γι’ αυτό που είναι και όχι για την
εξωτερική του εμφάνιση. Ο Δημήτρης πέταξε το σκουφί του, παρόλο που ήταν
καταχείμωνο, και αποφάσισε ότι δεν θα μαλλιοτραβηχτεί με κανέναν. Ποιος
νοιάζεται για τις τρίχες!
Η Νόνη Νέζη έγραψε για το πολύ τετριμμένο θέμα σεβασμός
στη διαφορά και του έδωσε νέα διάσταση για δυο λόγους. Ο πρώτος επειδή
επέλεξε να το διαπραγματευτεί μέσα από μια σπάνια αλλά υπαρκτή περίπτωση που
προκαλεί μόνιμα αισθήματα διαφορετικότητας. Ο δεύτερος, γιατί αφήνει τον
αναγνώστη να καταλάβει ότι η αρρώστια προκαλεί εκτός από φυσικό πόνο και
ψυχολογικό, θέμα που δεν θίγεται αρκετά στα παιδικά βιβλία τα οποία επιμένουν
κυρίως στην εξοικείωση των παιδιών με όσα συνεπάγεται η αρρώστια (νοσοκομείο,
γιατροί, ιατρικές εξετάσεις και πρακτικές, κλπ).
INFO:
Σπύρος Μπάτζιος/ Ειρήνη Κυρμανίδου/Ελένη Παπαδοπούλου
Ο Κορνήλιος και το αστέρι με τα χρώματα
Εικ. Βέτη Καρβουνάρη
Εκδ. Σύλλογος Γονέων Παιδιών με Νεοπλασματικές Ασθένειες
Βόρειας Ελλάδας, 2012
Ευδοκία Σκορδαλά-Κακατσάκη
Ο Ευτύχης και το ουράνιο τόξο
Εικ. Λιάνα Δανεζάκη
Εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2004
Νόνη Νέζη
Τρίχες
Εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2007
Πηγή: http://www.oanagnostis.gr/
Συντάκτης Μαρίζα Ντεκάστρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου