Αιμοπετάλια: οι «μπαλαντέρ» του ανοσοποιητικού

Τα αιμοπετάλια παίζουν καθοριστικό ρόλο στις μεταστάσεις των όγκων αλλά και στην ανάπτυξη της αρθρίτιδας

Τα αιμοπετάλια, τα μικρά θραύσματα σε σχήμα πιάτου με τα οποία είναι γεμάτο το αίμα μας, φαίνεται ότι κάνουν πολύ περισσότερα από το να συμβάλλουν απλώς στην πήξη του. Όχι μόνο παίζουν αναπάντεχους ρόλους σε μια σειρά ασθενειών αλλά καταπολεμούν τις λοιμώξεις και προωθούν την επούλωση των τραυμάτων. Η στοχοποίηση αυτών των θραυσμάτων θα μπορούσε να αναστείλει τις καρκινικές μεταστάσεις, να δράσει ανακουφιστικά στην αρθρίτιδα και να ανοίξει νέους δρόμους στη θεραπεία ασθενειών όπως ο ερυθηματώδης λύκος και η πολλαπλή σκλήρυνση.

Τα αιμοπετάλια είναι γνωστά για τον ρόλο τους στην πρόληψη των αιμορραγιών: εφόσον ενεργοποιηθούν, προσκολλώνται το ένα στο άλλο και δημιουργούν θρόμβους. Ατομα με μικρό αριθμό αιμοπεταλίων κινδυνεύουν από σοβαρές αιμορραγίες σε περίπτωση τραυματισμού, ενώ άτομα με πολύ αυξημένο αριθμό αιμοπεταλίων κινδυνεύουν από εγκεφαλικά επεισόδια και εμφράγματα από την έκτοπη και άκαιρη δημιουργία θρόμβων.

Από «κομπάρσοι» πρωταγωνιστές!

Πρόσφατες όμως μελέτες συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι τα αιμοπετάλια μπορεί να έχουν περισσότερους ρόλους. Π.χ., ο Eric Boilard και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Laval στο Κεμπέκ του Καναδά διαπίστωσαν ότι τα αιμοπετάλια ενισχύουν τη φλεγμονή σε ένα ζωικό μοντέλο για την αρθρίτιδα καθιστώντας τα αγγεία των αρθρώσεων επιρρεπή σε διαρροές. Μια άλλη ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ότι τα αιμοπετάλια συνεργάζονται με τα καρκινικά κύτταρα προωθώντας τις μεταστάσεις.

Ωστόσο οι κρυφές λειτουργίες των αιμοπεταλίων δεν είναι όλες κακές. Φαίνεται ότι είναι σε θέση να παράγουν το ανθρώπινο αντίστοιχο των αντιβιοτικών: αντιμικροβιακά πεπτίδια τα οποία μπορούν να είναι ζωτικής σημασίας για την άμυνά μας έναντι εισβολέων μικροοργανισμών. Επίσης, όπως προέκυψε από μια άλλη πρόσφατη μελέτη, τα αιμοπετάλια βοηθούν στη μετάβαση των βακτηρίων στον σπλήνα προκειμένου να πυροδοτηθεί μια συνολική ανοσολογική αντίδραση εναντίον τους.

«Ως πολύ πρόσφατα θεωρούσαμε ότι τα αιμοπετάλια ήταν απλώς μικρά κυτταρικά θραύσματα τα οποία συναθροίζονται όταν υπάρχει αιμορραγία» λέει ο Boilard και προσθέτει: «Αλλά είναι εξυπνότερα απ’ ό,τι νομίζαμε».

Επούλωση για ασθενείς και αθλητές

Αποδείξεις για τον πολλαπλό ρόλο των αιμοπεταλίων έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται εδώ και καιρό, αν και δεν εκτιμήθηκαν όπως θα έπρεπε παρά μονάχα προσφάτως. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 οι επιστήμονες άρχισαν να διερευνούν τον ρόλο των αιμοπεταλίων στην προαγωγή της επούλωσης των τραυμάτων μετά την ανακάλυψη ότι τα οστικά μοσχεύματα ήταν περισσότερο επιτυχή όταν η αιματική κυκλοφορία τους περιείχε υψηλές συγκεντρώσεις αυξητικών παραγόντων. Οπως αποδείχθηκε, η πηγή των εν λόγω αυξητικών παραγόντων ήταν τα αιμοπετάλια. Από τότε οι γιατροί έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν ένα είδος γέλης που παράγεται από το αίμα των ασθενών και ονομάζεται PRP (platelet rich plasma, πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια) προκειμένου να αυξήσουν τις πιθανότητες επιτυχίας σε μεταμοσχεύσεις δέρματος και οστών. Το ίδιο κάνουν και ορισμένοι αθλητές προκειμένου να επιταχύνουν την επούλωση τραυμάτων.

Στην πρώτη γραμμή της άμυνας

Σύντομα κατέστη φανερό ότι τα ποσοστά των λοιμώξεων μεταξύ όσων είχαν λάβει το PRP μειώνονταν, πράγμα που οδήγησε στην ανακάλυψη μιας αντιμικροβιακής ουσίας η οποία ονομάστηκε beta-defensin 2. Προκειμένου να διερευνήσουν την υπόθεση περαιτέρω, οThomas Pufe και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Ααχεν στη Γερμανία χρησιμοποίησαν αντισώματα για να σημάνουν την beta-defensin 2 και να μπορέσουν να την παρακολουθήσουν με τη βοήθεια ηλεκτρονικού μικροσκοπίου. Διαπίστωσαν ότι η πηγή της ήταν μικρές δομές μέσα στα αιμοπετάλια. Επιπροσθέτως κατέδειξαν ότι μόλις απελευθερωθεί η beta-defensin 2 προσδένεται στην επιφάνεια βακτηρίων όπως το εντεροβακτήριο E.coli προκαλώντας τον θάνατό τους.

«Μας εξέπληξαν αυτά τα αποτελέσματα» λέει ο Pufe, ο οποίος τώρα διερευνά αν η PRP μπορεί να μειώσει τις λοιμώξεις μετά από επέμβαση για διαμπερή κατάγματα οστών. «Η πλειονότητα των ανθρώπων νομίζει ότι ο κύριος ρόλος των αιμοπεταλίων είναι στην πήξη του αίματος και ίσως να παίζουν έναν μικρό ρόλο στην ιστική αποκατάσταση, αλλά όχι και ότι διέθεταν αντιμικροβιακό δυναμικό».

Σεροτονίνη και αρθρίτιδα

Εν τω μεταξύ άλλοι ερευνητές εξετάζουν τον ρόλο των αιμοπεταλίων στη διατήρηση του ημιπερατού επιθηλίου που επιστρώνει τα αιμοφόρα αγγεία και το οποίο επιτρέπει σε υγρά, θρεπτικά συστατικά και ιόντα να περάσουν από και προς τους ιστούς. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα αιμοπετάλια μπορεί να εκκρίνουν ουσίες που διατηρούν τους συνδέσμους μεταξύ των επιθηλιακών κυττάρων των αγγείων.

Οι φλεγμονώδεις νόσοι όπως η αρθρίτιδα συχνά επιφέρουν διαρροή υγρών από τα αιμοφόρα αγγεία. Ετσι ο Boilard και η ομάδα του αποφάσισαν να διερευνήσουν τι ακριβώς κάνουν τα αιμοπετάλια σε ένα ζωικό μοντέλο για την ασθένεια. Προς μεγάλη τους έκπληξη, διαπίστωσαν ότι τα αιμοπετάλια προκαλούσαν διάνοιξη των τοιχωμάτων των αγγείων μέσω της έκλυσης σεροτονίνης, ενός μορίου που στον εγκέφαλο έχει ρόλο νευροδιαβιβαστή και το οποίο είναι γνωστό για την επίδρασή του στη διάθεσή μας. Η μείωση των αριθμών των αιμοπεταλίων είχε ως αποτέλεσμα την ανακούφιση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας. Το ίδιο αποτέλεσμα επετεύχθη όταν παρεμποδίστηκε η συσσώρευση σεροτονίνης στα αιμοπετάλια με χρήση κοινών αντικαταθλιπτικών φαρμάκων τα οποία ονομάζονται επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης.

Ο λόγος για τον οποίο τα αιμοπετάλια συμβάλλουν στην εμφάνιση της αρθρίτιδας παραμένει μυστήριο προς το παρόν. Ωστόσο είναι πολύ πιθανόν η διάνοιξη των αιμοφόρων αγγείων να είναι ένα θετικό βήμα στην επούλωση των τραυμάτων, αλλά φαίνεται ότι κάτι συμβαίνει και στην αρθρίτιδα η φλεγμονώδης αντίδραση δεν σταματά.

«Τα αιμοπετάλια είναι μικροί σάκοι με καλούδια για την προώθηση της επούλωσης των τραυμάτων, πράγμα το οποίο φαίνεται να προωθεί και άλλα πράγματα» λέει ο RichardHynes από το Αντικαρκινικό Ινστιτούτο David H. Koch του ΜΙΤ.

Το μονοπάτι των μεταστάσεων

Ο καρκίνος συχνά περιγράφεται σαν πληγή που δεν επουλώνεται και ο Hynes έχει συγκεντρώσει αποδείξεις ότι τα καρκινικά κύτταρα επωφελούνται από ένα μεταβολικό μονοπάτι που εμπλέκεται στην επούλωση των τραυμάτων προκειμένου να διασκορπιστούν στον ανθρώπινο οργανισμό.

Υψηλά επίπεδα αιμοπεταλίων συχνά έχουν συνδεθεί με χειρότερη πρόβλεψη επιβίωσης ασθενών με καρκίνο, αλλά κανείς δεν γνώριζε το γιατί. Ο Hynes και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι τα αιμοπετάλια προσδένονται στα καρκινικά κύτταρα και αρχίζουν χημικές «συζητήσεις» που καθιστούν τα καρκινικά κύτταρα περισσότερο επιθετικά. Οταν οι ερευνητές ανέστειλαν τα μεταβολικά μονοπάτια ή τους υποδοχείς των αιμοπεταλίων που εμπλέκονταν στις χημικές συζητήσεις, ανεστάλησαν και οι μεταστάσεις.

Η παραπάνω ανακάλυψη αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο στοχοποίησης της συγκεκριμένης διαδικασίας για την πρόληψη των μεταστάσεων. Συνολικά δε μια καλύτερη κατανόηση της φυσιολογίας των αιμοπεταλίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για μια σειρά ασθενειών όπως η αρθρίτιδα αλλά και ο ερυθηματώδης λύκος και η πολλαπλή σκλήρυνση. Ωστόσο η Karen Stokes του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα προειδοποιεί ότι ο πολυσχιδής ρόλος των αιμοπεταλίων σημαίνει πολύ απλά πως η μείωση του αριθμού τους μπορεί να αποβεί επικίνδυνη. «Αλλά αν μπορέσουμε να διαλευκάνουμε τους ακριβείς μοριακούς μηχανισμούς μέσω των οποίων τα αιμοπετάλια συμβάλλουν στην εμφάνιση των ασθενειών, θεωρώ ότι πραγματικά θα έχουμε κάνει ένα βήμα προς τη θεραπεία τους» λέει η ειδικός.

Πηγή: http://www.tovima.gr